پسته رفسنجان چیست!؟ معرفی انواع مختلف پسته کاشت رفسنجان

پسته رفسنجان یکی از مرغوب ترین انواع پسته و نامی آشنا در صنعت خشکبار است. در این مقاله از مغز و پسته قرار است با هم به بررسیی اینکه این نوع از پسته ها چه ارقامی هستند، یا بهتر بگوییم پسته های کاشته شده در رفسنجان از چه نوعی اند با هم صحبت کنیم.

شهر رفسنجان را می توان نماد پسته ایران و جهان دانست. شهری که سابقه ای بسیار طولانی در تولید پسته داشته و مدت های زیادی است که به عنوان یک شهر صنعتی در تولید پسته، اصلاح ارقام مختلف آن، بهبود روش های تولید و همینطور بازار های بزرگ خرید و فروش پسته به صورت جهانی نقش عمده ای را ایفا می کند. در این خصوص باید گفت که این قطب بزرگ تولید پسته در تولید ارقام مختلف و انواع پسته با کاربرد های متعدد نقش داشته و عمده مسئولیت تامین پسته برای بازار های جهانی را بر عهده دارد. در ادامه با هم به بررسی تولید پسته در این شهر و همینطور چالش های انجام این کار خواهیم پرداخت.

البته قبل از اینکه به سراغ بررسی خود پسته رفسنجان و ویژگی هایی که دارد برویم، لازم است کمی در مورد گیاه پسته صحبت کنیم و به درکی مشترک از مفاهیمی که می خواهیم در مورد آنها صحبت کنیم برسیم. در ادامه این مقاله با بررسی پسته رفسنجان با ما همراه باشید.

 

پسته رفسنجان چیست!؟

پسته، گیاهی مهم از خانواده پسته سانان است که به جنس پسته(Pistacia) تعلق دارد. پسته سانان یکی از خانواده های مهم گیاهان هستند و دارای 60 جنس و 600 گونه می باشند. این مغز کوچک خندان حاوی چربی های سالم، پروتئین، فیبرو آنتی اکسیدان و چند ماده مغذی دیگر است که این خاصیت ها متفاوت برای دیابت، پوست و مو، تناسب اندام و… مفید است.درخت پسته از گیاهانی است که به شرایط خاصی از آب و هوا تعلق داشته و هم باید روز های سردی با دمای زیر صفر درجه را تجربه کند و هم روز های گرم با دمای بالا تا بتواند محصول خوبی بدهد. از همین رو تنها در حاشیه کویر و در آب و هوای خاصی رشد می کند.

مناطقی در ایران وجود دارند که می توانند ویژگی های لازم برای درخت های پسته را داشته باشند و همین موضوع باعث شده است که یاران به یک قطب پسته در جهان تبدیل شود، یکی از شهر هایی که میتوان آن را مرکز پسته در ایران هم نام برد، شهر رفسنجان است که در استان کرمان واقع شده است و از نظر موقعیت جغرافیایی، موقعیتی خاص و دارد و همین موضوع به کشت پسته در اینجا کمک ویژه ای کرده است و باعث شده است که پسته رفسنجان به یک اصطلاح جهانی تبدیل شود.

از نظر موقعیت جغرافیایی باید گفت که شهر رفسنجان بین یزد و کرمان قرار گرفته و یکی از وکیوری ترین شهر های ایران است. این دقیقا همان جایی است که پسته رفسنجان می تواند بهترین رشد را رد آن داشته باشد. علاوه بر موقعیت جغرافیایی و تاثیرات آب و هوا، جنبه های دیگری نیز برای پسته رفسنجان وجود دارد. مهمترین مورد آن پشتکار مردم رفسنجان برای اصلاح این میوه و ایجاد رقم ها و انواع مختلف اصلاح شده این پسته هستند که بزرگترین نام های پسته در این میان قابل مشاهده است.

انواع پسته رفسنجان کدامند؟

استفاده از نام شهر ها برای معرفی میوه های مختلف یکی از روش های قدیمی ایرانیان برای نام گذاری کالاهای مختلف است و معمولا هم برای بیان کیفیت بالای یک میوه از آن استفاده می شود. اصطلاحاتی مانند انار ساوه، سیب دماوند، نارنگی جهرم، پرتقال بم، گردوی تویسرکان و توت فرنگی کردستان گواهی بر این ماجراست. یکی از اصطلاحات مهم دیگری که باید گفت زیاد از آن استفاده می شود پسته رفسنجان است. پسته که به نوعی نماد شهر رفسنجان هم هست یکی از محصولات مهم و اصیل ایرانی است که از ایران به تمام جهان صادر شده و جایگاهی بسیار بیشتر از یک میوه بدست آورده است.

خیلی از افراد فکر می کنند پسته رفسنجان نوع خاصی از پسته است. اما همانطور که دیدیم، پسته رفسنجان در واقع پسته ای است که در رفسنجان کشت شده باشد و این پسته می تواند انواع مختلفی داشته باشد. پیشتر در مقاله انواع پسته در مورد اینکه پسته ها چند نوع هستند و هر کدام از آنها چه داستان هایی دارند صحبت کرده بودیم. اگر بخواهیم بگوییم پسته هایی که در شهر رفسنجان در مورد اینکه مهمترین انواع پسته رفسنجان کدامند می تواند به این موارد اشاره کرد:

• اکبری
• احمد آقایی
• کله قوچی
• فندقی یا اوحدی

در ادامه هر کدام از این انواع پسته رفسنجان را با هم بررسی خواهیم کرد و می بینیم که داستان آنها از چه قرار است:

بهترین پسته رفسنجان: پسته اکبری

پسته اکبری یکی از انواع پسته رفسنجان است که به نام عبداللهی هم شناخته می شود. از نظر اقتصادی ارزش بالایی دارد. میوه این نوع پسته بادامی شکل و درشت است. رشد پسته اکبری بسیار زیاد است و با داشتن برگ هایی با سطح وسیع و متراکم، میزان محصول دهی بالا اما دیرگل و دیررس است که در دهه ی سوم شهریور ماه برداشت می شود. این میوه خوش طعم دارای رنگ رویه مغز بنفش قهوه ای و پوست استخوانی کرمی می باشد. نوع اکبری از انواع پسته رفسنجان، پسته ای است که تقریبا همه افراد آن را به عنوان پسته با کیفیت و مرغوب می شناسند که معمولا برای مجالس خاص استفاده می شود.

بیشترین سهم صادرات در بازار ایران مختص این پسته است و طرفداران زیادی دارد. در صورتی که به اطلاعات بیشتری در مورد این پسته نیاز دارید می توانید سری به مقاله پسته اکبری چیست بزنید.

پسته رفسنجان مقرون به صرفه: پسته احمد آقایی

یکی دیگر از انواع پسته رفسنجان که می توان آن را از ارقام مهم و تازه وارد دانست، پسته احمد آقایی نام دارد. پسته احمد آقایی برای اولین بار توسط شخصی به نام احمد آقا فروتن شناسایی شد. این میوه خوشمزه قدمت چندانی ندارد، اما به دلیل درشت بودن، بادامی شکل بودن، مغز قرمز و پوست استخوانی آن به طور قابل توجهی در حال گسترش است. این نوع درخت بیشتر در مناطق نوق رفسنجان و شهرستان سیرجان کشت می شود.

اکثر برگ های درخت احمد آقایی دارای 3 برگچه هستند و زمان گل دهی آن متوسط است. این نوع محصول در دهه ی سوم شهریور ماه قابل برداشت است. اگر به اطلاعات بیشتری در مورد این گسته نیاز دارید، مقاله پسته احمد آقایی چیست می تواند بهش ما در این مورد کمک کند.

پسته رفسنجان با ظاهر درشت: پسته کله قوچی

پسته کله قوچی در روستای دهنو در شهر رفسنجان و توسط شخصی به اسم حاج علی شریفی شناسایی شد. منطقه عمده گسترش پسته کله قوچی در استان کرمان است. این دانه ی خوشمزه و خوش طعم فندقی شکل و درشت است. رویه مغز پسته کله قوچی سرخ رنگ، پوست آن استخوانی سفید رنگ و درصد خندان بودن آن متوسط است. درخت پسته رفسنجان از نوع کله قوچی نسب به کاهش تغذیه که شامل آب و کود حساس می باشد.

برگ های درخت کله قوچی، دارای پنج برگچه است که برگچه آخری از برگچه های کناری بزرگتر است. پسته کله قوچی زودگل و نسبت به سرمای فصل بهار و خسارت هایی ناشی از آن آسیب پذیرتر است. محصول این درخت در دهه ی دوم شهریور ماه قابل برداشت می باشد. مقاله پسته کله قوچی چیست می تواند بهترین اطلاعات در خصوص این نوع محبوب پسته رفسنجان را در اختیار شما قرار دهد.

پسته فندقی یا اوحدی

پسته فندقی یا اوحدی در روستای فتح آباد توسط شخصی به نام مهدی اوحدی شناسایی شد. این نوع پسته رفسنجان، دانه ای کروی و فندق شکل، رنگ رویه مغز ارغوانی و پوست استخوانی کرم رنگ دارد. ارتفاع درخت پسته فندقی 3 متر، تقریبا با مناطقی در کشور که انواع پسته کشت می شود، سازگار است. از ویژگی های برگ های درخت پسته فندقی، 3 برگچه بودن است.این نوع پسته رفسنجان بسیار معروف و صادراتی است که حدود 60 تا 70 درصد از باغ های رفسنجان را تشکیل می دهند. درصد خندان بودن این نوع پسته رفسنجان بسیار زیاد است. پسته اوحدی متوسط گل، زودرس و در دهه ی اول شهریور ماه برداشت می شود.

انتخاب محل  مناسب برای احداث باغ پسته رفسنجان

همانطور که تا اینجا هم اشاره کردیم، پسته گیاهی خاص بوده و شرایط متعددی وجود دارد که باید همه بر وفق مراد باشند تا یک باغ پسته محصولی خاص بدهد. از این رو باغداران باید برای احداث یک باغ به نکات مختلفی توجه داشته باشند. وقتی صحبت از باغ پسته رفسنجان در میان باشد می توانیم خیالمان را زا بابت مواردی مانند آب و هوا راحت کنیم، اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که روی تولید پسته تاثیر گذارند. در صورتی که بخواهیم این موارد را معرفی کنیم، می توانیم به این گزینه ها اشاره کنیم:

• زمین مناسب باغ
• شرایط آب و هوایی
• میزان بارندگی

در ادامه در مورد ویژگی هایی که این موارد باید داشته باشند تا بتوانیم انتظار برداشت یک محصول خوب را داشته باشیم را بررسی میکنیم.

زمین مناسب باغ

زمینی که برای احداث باغ پسته انتخاب می شود باید دارای خاکی عمیق، بافتی سبک و یکنواخت باشد تا محصولی با کیفیت و مرغوب تولید شود. علاوه بر موارد گفته شده، نباید خاک آن بیش از حد شور یا سخت باشد، چون این عوامل باعث می شود ظرفیت مفید خاک برای نگهداری آب کاهش پیدا کند و از نفوذ آب در زمین جلوگیری می کند و به این ترتیب منجر به تجمع عناصر سمی در بافت درخت پسته می شود. به بافت زیرین و رویی زمین دقت کافی داشته باشید.

متغیر بودن بافت خاک زیرین و رویی در نفوذپذیری و حفظ آب در خاک بسیار موثر است، چون ممکن است در قسمتی از خاک آب به راحتی فرو رود اما در قسمتی دیگر آب روی زمین روان باشد و نتواند به خاک نفوذ کند و این اتفاق باعث می شود رطوبت ریشه به خوبی تامین نشود. برای شناخت جنس و بافت خاک قبل از احداث باغ پسته، اطلاعات کامل را از مطالعات سازمان های خاک شناسی و منابع طبیعی و استفاده از بررسی هایی که روی پروفیل خاک صورت می گیرد، به دست آورید. با داشتن این اطلاعات کامل و مفید می توانید به اصلاح خاک رویی و زیرین زمین از لحاظ فیزیکی توسط تجهیزات سبک و سنگین اقدام کنید.

چهار نوع خاک وجود دارد شامل خاک های مطبق مرکب، رسی، سخت و دایر. خاکی که در اکثر باغ های پسته رفسنجان مشاهده می شود، خاک دایر است.

شرایط آب و هوایی

بعد از انتخاب زمین مناسب برای احداث باغ پسته، باید شرایط آب و هوایی منطقه را مورد بررسی قرار دهیم. محصول پسته رفسنجان برای رشد به زمستان های طولانی و نسبتا سرد و تابستان های گرم و خشک نیاز دارد. درختان پسته در فصل زمستان سرمای منفی 20 درجه و در فصل تابستان گرمای 45 درجه ی سانتی گراد را نیاز دارند و در کمال تعجب در این فصول هیچ آسیبی به درختان وارد نمی شود. البته ناگفته نماند مقاومت درختان پسته در برابر هوای سرد و گرم بستگی به سن درختان، مرحله رشد آنها، نوع درختان، وضعیت آبیاری و تغذیه دارد.

درست است که درختان پسته برای رشد و تولید محصول، سرمای نسبتا زیادی را تحمل می کنند اما یخبندان باعث آسیب رسیدن و از بین رفتن محصول می شود. نکته خیلی مهمی وجود دارد این است که درختان پسته به سرمای فصل بهار حساس هستند به دلیل اینکه گل ها و میوه های که تازه رشد کردند از بین می روند. هم چنین گرمای زودرس در ابتدای فصل بهار باعث آسیب و از بین رفتن گل و میوه ها می شود و چنانچه گرما هنگام مغز بستن و رشد میوه آن باشد، درصد پوک بودن میوه ی آن را افزایش می دهد. شرایط مناسب آب و هوایی در شهر رفسنجان باعث محبوبیت پسته رفسنجان شده است.

میزان بارندگی

آخرین شرطی که باید برای احداث باغ پسته رعایت کرد، میزان بارندگی در آن منطقه است. بارندگی برای همه محصولات کشاورزی خیلی مفید و موثر خواهد بود، به شرط آن که به موقع و به اندازه ببارد. بارندگی در هنگام گل دادن، رشد کردن درختان پسته، رسیدن و برداشت میوه درختان پسته مشکل ساز است و آسیب بسیار زیادی به درختان وارد می شود، زیرا باعث بالا رفتن رطوبت در باغ، شستن کلاله و مختل شدن پراکنش مناسب میوه ها می شود. مکان مناسب برای کشت پسته منطقه ای است که در آنجا یک ماه قبل از برداشت و در مدتی که محصول را برداشت می کند باران نبارد تا مکان مناسبی برای رشد قارچ به وجود نیاید.

بدست آوردن این سه شرط مهم در کنار هم می تواند بسیار دشوار باشد و باید گفت همین موضوع است که پسته را تبدیل به چنین کالای گران و نادری کرده است. البته شهر رفسنجان و روستا های اطراف آن توانسته اند این شرایط را به صورت کامل برای باغداران فراهم کنند و پسته رفسنجان از این بابت که این شرایط را دارد، توانسته است تا این اندازه رشد داشته باشد و به موقعیت فعلی خود برسد.

 

چالش های تولید پسته در رفسنجان

کاشت پسته می تواند یک فرآیند پیچیده و چالش برانگیز باشد که نیازمند توجه و دقت زیادی است. این درختان به شرایط محیطی خاصی نیاز دارند، از جمله دماهای بالا و خشک، خاک های با زهکشی خوب و شرایط آب و هوایی مناسب. مدیریت صحیح این شرایط برای ایجاد یک باغ پسته موفق ضروری است. به عنوان مثال، پسته ها به طور ویژه به تغییرات دما حساس هستند و در صورت عدم رعایت دماهای مناسب، ممکن است درختان دچار آسیب شوند یا باردهی آنها کاهش یابد. همچنین، توجه به میزان رطوبت خاک و پیشگیری از بیماری ها و آفات، از دیگر چالش های مهم در کاشت و پرورش این درختان است.

علاوه بر این، فرآیند پیوند و بهبود نوع نهال های پسته نیز خود نیاز به تخصص و دانش فنی دارد. انتخاب و پیوند درست ارقام پسته می تواند تاثیر زیادی بر کیفیت و کمیت محصول نهایی داشته باشد. این فرآیند مستلزم مهارت های خاص و تجربه کافی است تا اطمینان حاصل شود که نهال ها به درستی پیوند خورده و با شرایط محیطی سازگار شوند. همچنین، نیاز به نظارت مداوم و اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از بیماری ها و آسیب های محیطی، بر دشواری های کاشت پسته می افزاید. در نتیجه، کاشت پسته به عنوان یک فعالیت کشاورزی تخصصی، نیازمند برنامه ریزی دقیق و مدیریت مؤثر است تا به نتایج مطلوب و موفقیت آمیز منجر شود.

• تغییرات دما: رفسنجان به دلیل تغییرات شدید دما، به ویژه در فصل های مختلف، نیازمند مدیریت دقیق دما برای حفظ سلامت درختان پسته است. نوسانات دما می تواند بر رشد و باردهی درختان تاثیر منفی بگذارد و موجب کاهش کیفیت محصول شود.
• کمبود آب: منطقه رفسنجان با مشکل کمبود منابع آب مواجه است که تأمین آب کافی برای آبیاری درختان پسته را دشوار می کند. نیاز به روش های مدیریت بهینه آب و استفاده از سیستم های آبیاری پیشرفته برای جبران کمبود منابع آبی ضروری است.
• بیماری ها و آفات: پسته ها در برابر بیماری ها و آفات مختلفی حساس هستند که می تواند بر کیفیت و کمیت محصول تاثیر بگذارد. مدیریت صحیح آفات و بیماری ها و استفاده از روش های پیشگیرانه و درمانی مؤثر، برای حفاظت از درختان پسته ضروری است.
• خاک نامناسب: برای کاشت پسته، خاک باید دارای زهکشی خوب و ویژگی های شیمیایی مناسب باشد. خاک های با زهکشی ضعیف یا خاک های با pH نامناسب می توانند موجب مشکلات در رشد و توسعه درختان شوند و بر باردهی آن ها تاثیر منفی بگذارند.
• هزینه های بالای تولید: هزینه های مرتبط با کاشت و نگهداری درختان پسته، از جمله هزینه های پیوند، کوددهی، و مراقبت های ضروری، می تواند بالا باشد. این هزینه ها نیازمند سرمایه گذاری مناسب و برنامه ریزی دقیق برای بهینه سازی تولید و کاهش هزینه ها است.

قیمت پسته رفسنجان

یکی از سوالاتی که برای خیلی از افراد پیش می آید این است که قیمت پسته رفسنجان چقدر است و آیا با پسته سایر نقاط ایران مانند زرند و یا قزوین تفاوت دارد یا نه!؟ در این خصوص باید گفت که قیمت پسته رفسنجان بستگی به نوع این پسته و همینطور درجه کیفی آن دارد. همانطور که در بخش های قبل مفصلا صحبت کردیم، اصلی ترین و بهترین ارقام پسته مانند اکبری، احمد آقایی و کله قوچی از پسته هایی هستند که در رفسنجان عمل می آیند. اولین معیاری که برای قیمت پسته رفسنجان مطرح می شود همین مسئله است.

در این خصوص باید گفت که پسته اکبری بالاترین قیمت را در بین سایر پسته ها دارد و پسته کله قوچی در مقام دوم قرار می گیرد. پسته اکبری از نظر ظاهری به عنوان زیباترین پسته ایران شناخته می شود و اندازه درشت پسته کله قوچی هم زبانزد خاص و عام است. همینطور پسته های اقتصادی دیگری مانند پسته احمد آقایی و همینطور پسته اوحدی یا فندقی هم در رفسنجان وجود دارند که قیمت هایی کمتر دارند.

مورد دوم که بر قیمت پسته رفسنجان تاثیر می گذارد، کیفیت و درجه بندی این پسته ها است. در واقع باید گفت که پسته هایی که کیفیت بهتری داشته و از نظر ظاهری درشت تر هستند، همیشه از نظر قیمتی در رده های بالاتری قرار می‌گیرد. پسته معیار اندازه گیری ای به نام انس پسته دارد که در واقع وزن میانگین برای یک دانه پسته است. هر چه انس پسته بالاتر باشد به این معنی است که مغز پسته ای که در وزنی مشخص از آن وجود دارد بیشتر بوده و کیفیت پسته بهتر است.

این درجه بندی های کیفیت خود را در مغز پسته بیشتر نشان می دهند. به طور مثال یکی از پسته های ارزان قیمت که در بازار موجود است مغز پسته گندمی است که در مقاله مغز پسته گندمی آن را با هم به صورت کامل بررسی کردیم. در نقطه مخالف این پسته، پسته دو پوست قرار دارد که از بهترین مغز ها بوده و رنگ سبز خیره کننده آن، این کالا را به یک رقم صادراتی ویژه تبدیل کرده است.

علاوه بر این موضوع باید دلایلی که می توانند به صورت سالیانه قیمت پسته را افزایش دهند هم در این خصوص در نظر داشت. به طور مثال خشکسالی هایی که در چند سال گذشته با آنها مواجه بوده ایم یکی از اصلی‌ترین و مهمترین عواملی هستند که باعث گرانی پسته رفسنجان و به طور کلی گرانی تمامی ارقام پسته شده اند. در این میان نقش آفات پسته و دردسر هایی که دارند هم نباید نادیده گرفته شود. در خیلی از مواقع این موضوع می تواند موجب کاهش پسته در بازار شده و بدیهی است که به هم خوردن میزان عرضه و تقاضا در بازار افزایش قیمت را در پی خواهد داشت. همینطور افزایش درصد صادرات نیز از دیگر موضوعاتی است که می تواند قیمت پسته رفسنجان را در بازار های داخلی به میزان چشمگیری افزایش دهد.

 

نتیجه گیری

در این مقاله شما را به طور کلی و مفید در مورد پسته رفسنجان آشنا کردیم. یکی از انواع پسته، پسته رفسنجان است که در شهر زیبای رفسنجان کاشت می شود. برای احداث باغ پسته باید چند نکته مهم را که در قسمت بالا کاملا در مورد آنها صحبت کردیم، رعایت کنید. پسته رفسنجان علاوه بر ویژگی های که دارد، باید روش هایی را برای نگهداری محصول انجام دهید تا محصول مرغوب و خوشمزه ی را برداشت کنید.