سرمازدگی درختان پسته | نشانه ها و راهکار های آن

سرمازدگی درختان پسته یکی از معضلاتی است که هر ساله گریبانگیر خیلی از پرورش دهندگان پسته می شود. در این مقاله از مغز و پسته قصد داریم در مورد این موضوع و راهکار هایی که برای آن وجود دارد با هم صحبت کنیم.

سرمازدگی به عنوان یک تهدید محیطی، می تواند تأثیرات جدی بر کیفیت و کمیت محصولات پسته داشته باشد. از این رو، شناخت دقیق و جامع از این چالش و ارائه راهکار های عملی و نوین جهت مقابله با آن، امری ضروری به نظر می رسد. در این مقاله، سعی شده است تا به بررسی گسترده و جزئیات افراز سرمازدگی درختان پسته پرداخته شود. اهمیت این بررسی نه تن ها از نظر تأثیر بر محصولات پسته بلکه از جهت اقتصادی و تغذیه ای نیز بسیار حائز اهمیت است. در این راستا، شناخت عوامل موثر بر سرمازدگی باغات پسته و ارائه راهکار هایی جهت مقابله با این پدیده از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به واسطه ارزش بالای اقتصادی و تغذیه ای درختان پسته، پیدا کردن راه حل های کارآمد برای مدیریت سرمازدگی امری ضروری به منظور حفظ و بهبود محصولات این محصول است.

در ادامه قبل از اینکه بخواهیم روش های مقابله و مبارزه با سرمازدگی را بررسی کنیم، لازم است به سراغ تعریف این موضوع که اصلا معنی سرمازدگی چیست و در این فرایند چه اتفاقاتی برای درخت پسته ما می افتد را تشریح کنیم.

سرمازدگی درختان پسته یعنی چه؟

در حوزه هایی مانند سرمازدگی و یخ زدگی، تحقیقات دائمی انجام می شود و هنوز برخی جوانب این پدیده ها در حال بررسی و تحقیق است. اما به طور کلی می توان گفت زمانی که دما به حدی پایین می رود که گیاهان نتوانند با آن تطابق کنند (سرمازدگی یا یخ زدگی)، تغییرات مهمی در سطح بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی سلول های گیاهی رخ می دهد. این تغییرات باعث مشکلاتی مانند خروج آب از سلول ها می شوند و دیواره های سلولی به خصوص در مواقع تنش سرمازدگی یا یخ زدگی ناگهانی، آسیب می بینند.

در شرایط سرمازدگی، سلول های گیاهی به دلیل یخ زدگی آب درون سلولی آسیب می بینند. این امر ممکن است منجر به خراب شدن دیواره های سلولی، آسیب دیدن بافت های گیاهی و کاهش قدرت گیاه برای جذب آب و مواد مغذی شود و در نهایت باعث کاهش تولید و کیفیت محصول گردد.

سرمازدگی درختان میوه یک اتفاق غیرقابل پیش بینی و گاهی جبران ناپذیر است که همواره نگرانی کشاورزان را به همراه دارد. این پدیده زمانی اتفاق می افتد که دما به شدت پایین می آید و به سطحی می رسد که بافت های گیاهی را به خطر می اندازد. سرمازدگی درختان پسته معمولاً در فصول سرد سال یا دوره های ناگهانی افت دما اتفاق می افتد. اگرچه درختان پسته نسبت به سرما مقاوم هستند، اما دماهای بسیار پایین می تواند به اندام های مختلف گیاهی، از جمله شاخه ها، شکوفه ها و حتی ریشه ها آسیب برساند.

البته باید گفت که سرمازدگی تفاوت هایی را با یخ زدگی دارد و این دو نباید با هم اشتباه گرفته شوند. در ادامه در مورد تفاوت سرمازدگی درختان پسته و یخ زندگی آن ها بیشتر صحبت می کنیم.

تفاوت سرمازدگی و یخ زدگی در چیست

یخ زدگی و سرمازدگی دو پدیده مرتبط با کاهش دما در گیاهان هستند، اما با تفاوت های مهم. یخ زدگی به مرگ گیاهان منجر می شود وقتی که دما به حدی پایین می رود که آب در سلول های گیاه یخ بشود و سلول ها تخریب شوند. این امر به ویژه در دماهای بسیار پایین (معمولاً زیر صفر درجه سلسیوس) رخ می دهد. اما سرمازدگی کمی مفهوم وسیع تر است و به کاهش فعالیت های بیولوژیکی گیاهان به دلیل دما های پایین تر از حد تحمل آن ها اشاره دارد. در این شرایط، فرآیند های زیستی گیاهان به کاهش سرعت می پردازند، اما گیاهان هنوز از این حالت بهبود پیدا می کنند و ممکن است با تغییر دما به حالت عادی خود باز گردند. به طور کلی، سرمازدگی همچنان می تواند به گیاهان آسیب بزند، اما معمولاً به مرگ گیاه منجر نمی شود.

تفاوت بین یخ زدگی و سرمازدگی درختان پسته در باغات پسته بسیار مهم است و نیاز به شناخت دقیق آن ها برای اجتناب از خسارات جدی درختان دارد. یخ زدگی زمانی رخ می دهد که دما به حدی پایین برود که آب درون بافت های گیاه یخ بزند، معمولاً در دما های خیلی پایین تر از صفر درجه سلسیوس. این موضوع منجر به ایجاد کریستال های یخ در سلول ها می شود و دیواره های سلولی را تخریب کرده و به سلول ها آسیب می زند. علائم یخ زدگی شامل پژمردگی، تیرگی و خشکی بافت های گیاهی است.

در مقابل، سرمازدگی درختان پسته زمانی رخ می دهد که گیاهان به مدت طولانی در معرض دما های پایین تر از حد تحمل خود قرار می گیرند، بدون اینکه آب در سلول ها به حالت یخ بزند. سرمازدگی می تواند تدریجی باشد و به تدریج باعث اختلال در عملکرد سلولی شود. علائم سرمازدگی ممکن است شامل ضعف رشد، تغییر رنگ برگ ها و ریزش شکوفه ها و جوانه ها باشد. این تفاوت مهم در درک این دو پدیده، به کشاورزان کمک می کند تا استراتژی های مناسبی را برای حفاظت از درختان پسته در برابر تغییرات دمایی اعمال کنند.

 انواع سرمازدگی درختان پسته

برای مدیریت و کنترل سرمازدگی درختان پسته، نیاز است که کشاورزان با انواع مختلف سرمازدگی و تأثیرات آن در فصول مختلف آشنا باشند. در ادامه، دو نوع اصلی سرمازدگی به طور مختصر معرفی شده و راهکار هایی برای مقابله با آن ها ارائه می شود:

سرمازدگی زمستانه درختان پسته

این نوع سرمازدگی درختان پسته در زمان استراحت زمستانی درختان پسته رخ می دهد. در این دوره، دما به شدت کاهش می یابد و می تواند به شاخه ها، ریشه ها و تنه درختان آسیب برساند. برای مدیریت این نوع سرمازدگی باید این نکات را در نظر داشت:

• حفاظت از شاخه ها و ساختار های حساس با استفاده از پوشش های حرارتی.
• استفاده از مواد کاشت مخصوص زمستانی.
• اطمینان از اینکه درختان در حالت استراحت قبل از فرا رسیدن دما های بسیار پایین هستند.

سرمازدگی بهاره درختان پسته

نوع دیگر سرمازدگی درختان پسته که در اواخر زمستان یا اوایل بهار رخ می دهد، سرمازدگی بهاره نام دارد. زمانی که درختان از حالت استراحت خود بیدار می شوند و شروع به رشد می کنند، سرد شدن هوا می تواند منجر به بروز این نوع از سرمازدگی شود. در این زمان شکوفه ها و جوانه های جوان به سرما بسیار حساس هستند و ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. نکاتی که باید برای این نوع از سرمازدگی درختان پسته در نظر داشته باشیم، از این قرارند:

• پیش بینی دقیق شرایط آب و هوایی.
• استفاده از تجهیزات حفاظتی و حرارتی مانند پوشش های حرارتی و سیستم های آبیاری.
• انتخاب ارقام مناسب با توجه به تاخیر در شروع رشد بهاره.

با توجه به تنوع شرایط اقلیمی و نوع خاک در مناطق مختلف، استفاده از روش های مختلف و تنظیم استراتژی های مناسب برای هر منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است.

دمای سرمازدگی درختان پسته چقدر است؟

تحمل سرما درختان پسته به ویژگی های مختلفی از جمله نوع و سن درخت، مرحله رشدی که در آن قرار دارند، و شرایط آب و هوایی و خاکی منطقه وابسته است. در حالت کلی، درختان پسته به دما های پایین مقاوم هستند اما تا حدی که این دما ها زمان طولانی تری ادامه دارد یا به نقطه ای خاصی می رسد، خطر سرمازدگی افزایش می یابد. کشاورزان می توانند با استفاده از ابزار های نظارتی هواشناسی و تجهیزات حفاظتی مناسب، مانند پوشش های حرارتی برای درختان، اقدامات پیشگیرانه ایجاد کنند. همچنین، باید به شیوه های مدیریت آب و هوا که به حفظ حداکثری تراز ترموستاتیک درختان کمک می کنند توجه داشته باشند.

در زمستان، درختان پسته در وضعیت استراحت به سر می برند و در حد توانایی تحمل سرما قرار دارند. با این حال، در صورت کاهش دما به 4 درجه سانتی گراد، امکان وقوع سرمازدگی درختان پسته وجود دارد. اطلاع از این نکته مهم به کشاورزان کمک می کند تا اقدامات پیشگیرانه را در مواجهه با این تهدید احتمالی انجام دهند. مهم است بدانیم که در برخی موارد، حتی اگر دما به 1 درجه سانتی گراد هم برسد، امکان وقوع سرمازدگی درختان پسته وجود ندارد؛ زیرا این کاهش دما ممکن است به سرعت اتفاق بیافتد و تاثیر ماندگاری نداشته باشد. با این وجود، کشاورزان نیاز دارند که به طور مداوم شرایط آب و هوایی را با دقت مشاهده و نظارت کنند تا بهترین تصمیمات را برای محافظت از درختان پسته خود اتخاذ کنند.

در فصل بهار، درختان پسته به شدت حساس و آسیب پذیر هستند، به ویژه زمانی که دما به 5 درجه سانتی گراد نیز کاهش یابد. این حساسیت به ویژه در دوره شکوفایی درختان بیشتر مشهود است. در این زمان، شکوفه ها و جوانه های جوان بسیار حساس به دما های پایین هستند و احتمال سرمازدگی درختان پسته به طور قابل توجهی افزایش می یابد. لازم به ذکر است که حضور پوشش گیاهی و علف های هرز در باغات در زمان وقوع سرمازدگی ممکن است خطرات بیشتری را به درختان پسته وارد کند. این عوامل می توانند باعث افزایش خسارت در محدوده 30 تا 50 درصد در باغات پسته شوند. بنابراین، مدیریت دقیق این عوامل محیطی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

در کل، شناخت دقیق از تحمل سرما و شرایط زمینه ای محل کاشت، کشاورزان را در مدیریت بهینه باغات پسته و در مواجهه با چالش های سرمازدگی درختان پسته کمک می کند.

شرایط مرحله رشدی یک درخت پسته نیز در حداکثر تاثیر بودن سرمازدگی درختان پسته دارای اهمیت است. در مراحل حساس مانند شکوفه دهی، گلدهی و تشکیل میوه، درختان پسته به سرما بسیار حساس هستند. دما های پایین تر از حد حساسیت برای هر مرحله رشدی، ممکن است به برگ ها، گل ها، و میوه ها آسیب برساند.

به عنوان مثال، در مرحله شکوفه دهی، حضور دما های پایین می تواند باعث آسیب به گلبرگ ها و بافت های حساس شود و این ممکن است منجر به افت محصول شود. همچنین، در مرحله تشکیل میوه، دما های پایین می توانند رشد میوه را مختل کنند و باعث آسیب به سلول ها و بافت های میوه شوند. بنابراین، برنامه ریزی دقیق تاریخ های کاشت و نگهداری درختان پسته در هر منطقه با در نظر گرفتن شرایط هوا و مراحل رشدی مهم است تا از آسیب سرمازدگی درختان پسته جلوگیری شود و به حداکثر توانمندی درختان برسد.

علائم سرمازدگی درختان پسته

سرمازدگی درختان پسته به صورت مستقیم و غیرمستقیم می تواند منجر به چندین علامت و اثر منفی گردد:

• پژمردگی و قهوه ای شدن برگ ها: یکی از نشانه های اولیه سرمازدگی، تغییر رنگ برگ ها از سبز به قهوه ای و پژمرده شدن آن ها است. این اثر به ناحیه هایی از گیاه که تحت تأثیر سرمازدگی قرار گرفته اند، اشاره دارد.
• ضعیف شدن جوانه ها و شکوفه ها: سرمازدگی می تواند باعث رشد ضعیف یا نرم شدن جوانه ها و شکوفه ها شود. این اثر منجر به کاهش کیفیت و تعداد شکوفه ها می شود.
• آسیب به پوست و شاخه ها: در موارد شدیدتر، سرمازدگی درختان پسته ممکن است به پوست درخت و شاخه ها آسیب برساند. این آسیب ممکن است شکاف بردار، خشک و شکننده شود که باعث آسیب جدی به ساختار درخت می شود.
• کاهش محصول: درختانی که دچار سرمازدگی شده اند، ممکن است محصول با اندازه کمتر و کیفیت پایین تری داشته باشند. سرمازدگی درختان پسته می تواند به عدم توسعه و رشد مطلوب میوه ها و در نهایت کاهش میزان محصول منجر شود.

در واقع بروز این علائم در خیلی از باغات و شهر های مختلف مانند رفسنجان بروز می کند و باعث کاهش شدید تولید محصولات می گردد. در صورتی که سری به مقاله قطب تولید پسته در ایران بزنید، می توانید ببینید که سرمازدگی درختان پسته چه تغییراتی را در تولید پسته ایران و به طور خاص روی پسته رفسنجان ایجاد کرده است.

جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته

جهت جلوگیری از سرمازدگی درخت پسته، لازم است که استراتژی های کشاورزی دقیق و مؤثر اجرا شود. این اقدامات شامل تغذیه مناسب گیاهان، مدیریت هوشمندانه آبیاری، و استفاده از بهترین کود ها برای تقویت درختان میوه در طول زمستان می شود. همچنین، اتخاذ رویکرد هایی که به افزایش مقاومت گیاهان در برابر شرایط سرد کمک کنند نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.

در این راستا، اجرای برنامه تغذیه مناسب برای گیاهان از اهمیت زیادی برخوردار است. اطمینان از ارائه تمامی عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان به ویژه در دوره های حساس مانند زمستان، به عنوان یک راهبرد کلان در کنترل سرمازدگی مطرح می شود. همچنین، مدیریت هوشمندانه آبیاری با توجه به نیاز های گیاهان و جلوگیری از افراز و نشست زیاد آب در دوره های سرد سال می تواند به ارتقاء مقاومت گیاهان در برابر سرمازدگی کمک کند. همچنین، استفاده از کود ها و مواد تقویتی مخصوص زمستانی می تواند به بهبود وضعیت گیاهان در این فصل کمک نماید.

مهمترین کارهایی که می توانید برای جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته انجام دهید، این موارد هستند:

مدیریت آبیاری در فصل زمستان

برای مدیریت آبیاری در فصل زمستان، لازم است که مقدار آبیاری را کاهش دهید. این اقدام به تقویت فرآیند خواب زمستانی درختان پسته کمک می کند و با افزایش سطح اسید آبسیزیک، که هورمون خواب است، اجازه می دهد تا درختان به خواب زمستانی بروند. این رویکرد می تواند حساسیت درختان را به شرایط سرد و سرمازدگی کاهش داده و به مقاومت آن ها در برابر این شرایط کمک کند.

اگر در مورد مدیریت آبیاری به اطلاعات بیشتری نیاز دارید می توانید سری به مقاله های آبیاری درخت پسته و همینطور یخ آب زمستانه هم سری بزنید تا دستورالعمل های خوبی برای این موضوع بدست آورید.

استفاده از سیستم چاهک معکوس

سیستم چاهک معکوس به عنوان یک روش موثر جهت مقابله با سرمازدگی پسته در باغات مورد استفاده قرار می گیرد. این سیستم شامل یک چاهک عمودی ساخته شده از آجر یا فولاد می شود، که با پره هایی تجهیز شده است که توسط موتور الکتریکی یا تراکتور به چرخش درمی آیند. هدف اصلی این سیستم، حرکت دادن هوای سرد تجمع یافته در سطح باغات به لایه های بالاتر است، تا از تماس مستقیم این هوا با درختان جلوگیری شود.

سیستم چاهک معکوس با موفقیت در کشور های مختلف از جمله شیلی، ایتالیا، آمریکا و اسپانیا برای حفاظت از محصولاتی چون مرکبات، فندق، هلو، آلو و انگور آزمایش شده است. این سیستم توانسته است برای 5 تا 15 هکتار از باغات، خطر سرمای بهاره را به طور موثر کاهش دهد و از نجات آن ها در برابر این پدیده نجات جلب کند.

مهمترین مزایای استفاده از سیستم چاهک معکوس برای جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته به شرح زیر می باشد:

• مصرف انرژی کمتر و مدیریت ساده تر: سیستم چاهک معکوس با مصرف انرژی کمتر نسبت به روش های دیگر، همچنین مدیریت ساده تر، به کشاورزان امکان مدیریت کارآمدتر و کم هزینه تر را برای جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته می دهد.
• عدم آلودگی محیطی و مدیریت آسان تر: استفاده از سیستم چاهک معکوس منجر به عدم آلودگی محیطی بیشتر و مدیریت آسان تر در مقایسه با روش های دیگر حفاظت از باغات می شود.
• کارایی بالا و نیاز به سرمایه کمتر: این سیستم به دلیل کارایی بالا و نیاز به سرمایه کمتر نسبت به سایر سیستم های حفاظتی برای سرمازدگی درختان پسته گزینه ی مقرون به صرفه ای به شمار می رود.
• توانایی حفاظت از مساحت گسترده: این سیستم توانایی حفاظت از 5 تا 12 هکتار از محصولات زراعی و باغی را داراست، که این امر به کشاورزان امکان توسعه فعالیت های خود را می دهد.

مدیریت مصرف کود

بعد از برداشت محصول در فصل پاییز، استفاده از کود های پتاسیمی و کلسیمی بسیار حیاتی است. این کود ها با افزایش غلظت شیره گیاهی، به تقویت مقاومت درختان در برابر سرما کمک می کنند. استفاده از بهترین کود های زمستانه با ایجاد پوستی قوی و ضخیم، ساختار فیزیکی درختان پسته را بهبود می بخشد.

در این مرحله، پرهیز از استفاده از کود های ازته در پاییز حائز اهمیت است. مصرف این نوع کود ها ممکن است منجر به رقیق شدن شیره گیاهی شود و جریان زیادی از شیره گیاهی را ایجاد کند. این اثر تحریکی می تواند رشد درختان پسته را افزایش داده و در نتیجه آن ها را حساس تر و ضعیف تر در برابر سرمازدگی کند. بنابراین، از کود های ازته در این فصل بهتر است پرهیز شود.

استفاده از ماشین مه ساز

ماشین های مه ساز به عنوان یک روش مکانیزه برای کنترل سرما در باغ های پسته مورد توجه قرار گرفته اند. این روش، با استفاده از فناوری تولید مه مصنوعی، به کاهش از دست دادن گرما از سطح خاک و گیاهان کمک می کند و مانند یک سد حرارتی عمل می نماید. مه مصنوعی تا 4 درجه سانتی گراد گرما فراهم کرده و گیاهان را در برابر سرما محافظت می کند. این روش مقابله با سرمازدگی درختان پسته مزیت های زیادی وجود دارد که مهمترین آنها از این قرارند:

• قابلیت تنظیم ضخامت لایه محافظتی (ابر مصنوعی): ماشین های مولد مه دارای این قابلیت هستند که می توانند ضخامت لایه محافظتی را تنظیم کرده و از ابر های مصنوعی بهره مند شوند.
• عدم فشرده شدن خاک: در این روش جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته آب مستقیماً روی خاک نمی ریزد، که از فشرده شدن خاک جلوگیری می کند و به حفظ ساختار خاک کمک می کند.
• کاهش احتمال شکستگی شاخه ها در اثر یخ زدگی: با ایجاد مه مصنوعی، این روش می تواند احتمال شکستگی شاخه ها در اثر یخ زدگی را کاهش دهد که یکی از مزایای خوب این روش جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته می باشد.
• افزایش رطوبت هوا: با افزایش رطوبت هوا، تغییرات شدید دمایی و سرمازدگی درختان پسته را کاهش می دهد و به حفظ سلامتی گیاهان کمک می کند.
• مصرف آب بسیار کمتر نسبت به آبیاری های معمولی: این روش از آبی که به مقدار کمی نیاز دارد برای ایجاد مه مصنوعی و حفظ حالت خاک بهره می برد، که مصرف آب را به شدت کاهش می دهد.
• مصرف انرژی بسیار پایین تر نسبت به سایر روش ها: ماشین های مه ساز با مصرف انرژی تا 50 درصد کمتر نسبت به روش های دیگر مانند بخاری های باغی عمل می کنند و می توانند در جلوگیری از سرمازدگی درختان پسته موثر تر باشند.

اقدامات بعد از سرمازدگی درختان پسته

در صورت بروز سرمازدگی درختان پسته، می توانید به موارد زیر توجه کنید:

• برنامه ریزی برای تغذیه و حفاظت بعدی: برنامه ریزی برای استفاده از کود ها و اقدامات حفاظتی در آینده مهم است. تجدید نظر در برنامه کوددهی و اعمال اقدامات حفاظتی بعدی به درختان کمک می کند تا بهبود یابند و در مقابل سرمازدگی مقاوم تر شوند.
•  استفاده از کود های حاوی اسید آمینه: اسید آمینه ها به عنوان ترکیبات ضد تنش شناخته می شوند. از کود های حاوی اسید آمینه می توانید برای تقویت سیستم دفاعی درختان پسته و بهبود بافت های آسیب دیده استفاده کنید.
•  بازبینی و ترمیم شاخه ها و پوست درخت: بعد از سرمازدگی، شاخه ها و پوست درختان پسته را به دقت بررسی کنید و هرگونه آسیب شناسایی شده را ترمیم کنید. این کار به جلوگیری از گسترش بیماری ها و حفظ سلامت درختان کمک می کند.
•  مدیریت دقیق آبیاری: افزایش دقت در آبیاری بعد از سرمازدگی حائز اهمیت است. حفظ رطوبت مناسب خاک می تواند به تعدیل دمای خاک کمک کرده و از وارد آمدن استرس بیشتر به درختان جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

سرمازدگی درختان پسته یکی از چالش های مهم در پرورش و تولید این محصول ارزشمند است. با این حال، با درک عمیق تر و به کارگیری راهبرد های موثر، میتوان تاثیرات مخرب این پدیده را به حداقل رساند. از انتخاب ارقام مقاوم تا به کارگیری روش های نوین کشاورزی و مدیریت هوشمندانه آب و هوا، تمامی اقدامات می توانند در کاهش خطرات ناشی از سرمازدگی تاثیرگذار باشند. در صورتی که باز هم با مشکل سرمازدگی درختان پسته و دردسر های بعدی آن مواجه شدی، می توانید سوالات خود را از بخش نظرات همین مقاله با ما در میان بگذارید تا کارشناسان ما بهترین راهنمایی ها را در این رابطه در اختیار شما قرار دهند.