انواع پیوند پسته کدامند و ویژگی آنها چیست

انواع پیوند پسته می تواند در زمان های مختلف، کاربرد ها خاص خود را داسته باشد. در این مقاله از مغز و پسته می خواهیم به صورت اجمالی در مورد اینکه هر کدام از انواع پیوند ها به چه دردی می خورند و اصلا این موارد کدامند صحبت نماییم.

پیوند زدن یکی از فنون اصلی و حیاتی در کشاورزی است که در این فرآیند تولید درختان مثمر و با عملکرد بالا برای باغ ها اتفاق خواهد افتاد. در میان میوه ها، پسته یکی از محصولات مهمی است که توجه زیادی به روش های پیوند زدن آن شده است. انتخاب نوع پیوند مناسب و رعایت فنون درست این عملیات، از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند تأثیر قابل توجهی در عملکرد و کیفیت محصول نهایی داشته باشد. در این مقاله، به بررسی انواع پیوند پسته خواهیم پرداخت و همینطور مزایا و معایب هر کدام از این روش ها را بررسی خواهیم کرد تا کشاورزان و فعالان حوزه کشاورزی بتوانند با اطلاعات کافی، انتخاب بهترین روش پیوند را برای درختان پسته خود داشته باشند.

پیوند زدن درختان پسته، علاوه بر توانایی افزایش تولید و بهبود کیفیت محصول، به عنوان یکی از روش های اصلاحی و انتخابی در گسترش باغات پسته نیز شناخته می شود. با توجه به اهمیت این موضوع، آشنایی با انواع مختلف پیوند پسته و تاثیر هر یک بر عملکرد درختان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله، به توضیح مفصل و کاملی از انواع پیوند پسته همراه با نکات و توصیه های مرتبط با انتخاب و اجرای بهترین روش پیوند، خواهیم پرداخت تا مزیت ها و معایب هر یک از این روش ها را به وضوح برای خوانندگان روشن سازی کنیم. قبل از این موضوع که به سراغ بررسی انواع پیوند پسته برویم لازم است کمی در مورد اهمیت و ضرورت پیوند هم صحبت کنیم.

اهمیت پیوند در باغات پسته

انجام پیوند درختان پسته یکی از روش های اصلاحی مهم در باغ های پسته است که به عنوان یک فناوری کشاورزی حیاتی در بهبود و ارتقاء عملکرد و کیفیت محصولات مورد استفاده قرار می گیرد. درختان پسته اغلب به دلایل مختلفی از جمله بیماری ها، زخم های طبیعی، آسیب های ناشی از شرایط آب و هوایی و یا دیگر عوامل ممکن است دچار آسیب شوند که می تواند به کاهش عملکرد و کیفیت محصولات منجر شود. انجام پیوند می تواند بهبود و بازسازی این درختان را فراهم کرده و از تنوع ژنتیکی و کیفیت محصولات پسته اطمینان حاصل کند.

یکی دیگر از دلایل اصلی برای انجام پیوند پسته، توسعه و بهبود روش های کشت و بهره وری باغ های پسته است. با استفاده از پیوند، می توان بهبودی در انتخاب رقم، مدیریت منابع آبی، افزایش عملکرد و کیفیت محصولات، و حفاظت از درختان در برابر بیماری ها و آفات را تجربه کرد. علاوه بر این، پیوند زدن پسته از ابزاری موثر در توسعه فناوری های جدید و به روز کشاورزی است که به کشاورزان کمک می کند با چالش های مختلفی که در کشت و پرورش این محصول ممکن است روبرو شوند، مقابله کنند و عملکرد و سوددهی باغ های خود را بهبود بخشند.

همینطور پسته یک درخت نر و ماده است که می تواند در زمان کاشت دردسر های زیادی را داشته باشد. پسوند نر و ماده می تواند نیازبه وجود هر دو درخت در باغ را کاهش داده و این وضعیت را اصلاح کند. پیوند نر و ماده پسته یکی از فنون مهم در باغبانی است که به کشاورزان امکان می دهد تا رویکردهای اصلاحی برای بهبود عملکرد و کیفیت محصولات خود انجام دهند. این روش به عنوان یک روش اصلاحی ژنتیکی موثر، به افزایش مقدار محصول و بهبود کیفیت آن کمک می کند. با انتخاب ارقام مطلوب نر و ماده و استفاده از تکنیک های مناسب پیوند، می توان به تولید محصولات با کیفیت تر و با عملکرد بهتر دست پیدا کرد.

پیوند زدن یکی از فنون مهم در باغبانی است که به کشاورزان امکان می دهد تا از ویژگی های مثبت یک گیاه به گیاه دیگری استفاده کنند و در نتیجه، بهبود عملکرد باغ و درختان و به دنبال آن کیفیت و کمیت محصولات خود را تضمین نمایند. این فرآیند شامل اتصال دو قسمت گیاهی به یکدیگر است، به طوری که پیوندک و پایه با یکدیگر ترکیب شده و به عنوان یک گیاه مستقل به رشد و توسعه خود ادامه می دهند. در این فرآیند، قسمتی که در بالای پیوند قرار دارد به عنوان پیوندک شناخته می شود، در حالی که قسمت زیرین که ریشه را تشکیل می دهد، به نام پایه شناخته می شود.

دو روش اصلی برای انجام پیوند شاخه و جوانه وجود دارد. در روش پیوند شاخه، پیوندک از یک شاخه با چندین جوانه تشکیل می شود، در حالی که در روش پیوند جوانه، پیوندک تنها از یک جوانه به انضمام اندکی از پوست و چوب تشکیل می شود. همچنین، ممکن است در برخی موارد، قطعه ای از شاخه بین پایه و پیوندک قرار گیرد که به آن میان پایه می گویند. زمان مناسب برای انجام پیوند نیز بسیار حیاتی است. برای پیوند شاخه، بهترین زمان اواخر زمستان یا اوایل بهار است، هنگامی که پیوندک ها در حال استراحت هستند و دمای اطراف نزدیک به صفر درجه سانتی گراد است. اما برای پیوند جوانه، زمان مناسب از اواسط بهار تا اواخر تابستان است که پایه به راحتی پوست می دهد. در صورتی که سری به مقاله زمان پیوند درخت پسته بزنید می توانید با این زمانبندی بیشتر آشنا شوید.

اکنون که با ضرورت پیوند پسته و اتفاقتی که به دنبال آن می آید و همینطور راه و روش انجام ان آشنا شده ایم، می توانیم با خیال آسوده به سراغ بررسی و معرفی انواع پیوند پسته برویم. در ادامه با هم این مورد را بررسی می کنیم.

انواع پیوند پسته کدامند؟

برای قلمه زدن و پیوند درخت پسته، سه روش متداول وجود دارد که هر کدام ویژگی ها و مزایای خود را دارند. این سه روش شامل پیوند شکمی، پیوند لوله ای و پیوند اسکنه ای می شوند. البته روش های دیگری مانند پیوند نر و ماده نیز به عنوان انواع مختلف پیوند های پسته شناخته می شوند. هریک از این روش ها نیازمند شرایط خاصی برای موفقیت هستند و انتخاب بهترین روش بستگی به شرایط محیطی و متغیرهای دیگر می تواند داشته باشد.

در ادامه با هم این انواع پیوند پسته را به صورت کامل بررسی خواهیم کرد در مورد هر یک جداگانه صحبت می کنیم.

پیوند پسته به صورت لوله ای

در این نوع از پیوند در اولین قدم لازم است پیوندک ها تهیه شوند. برای انجام این کار پوست درخت را به شکل استوانه ای در حدود ۲ تا ۱ سانتیمتر که یک جوانه هم روی آن باشد جدا می کنیم. این بخش از پوسته و جوانه روی آن پیوندک ما خواهد بود. سپس برای آماده سازی پایه، انتهای آن قطع شده و پوست آن تا جایی که پیوندک باید قرار گیرد، برداشته می شود. بعد از آن پوست لوله ای که قبلا توضیح دادیم و در واقع همان پیوندک ما هست را از بالا روی این پایه قرار می دهیم و آن را جا می اندازیم تا قطر پایه و پیوندک یکسان شود. در این نوع پیوند، لایه های زاینده با یکدیگر به طور کامل تماس دارند و پیوندک و پایه بدون هیچ بسته بندی خاصی به یکدیگر چسبیده و اتصال می یابند.

این نوع پیوند را بر روی شاخه هایی با قطر کمتر از یک سانتی متر انجام می دهند و شرط موفقیت آن این است که قطر پایه و پیوندک یکسان باشند. در صورتی که به این موضوع توجهی نداشته باشید پوست لوله ای پیوندک را در طرف مقابل جوانه شکاف خواهد داد و لوله پیوندک را باز خواهد کرد و کل پیوند ما از بین خواهد رفت. در این حالت این نوع پیوند را پیوند حلقوی می نامند. بهتر است این نوع پیوند زنی را در دمای بین ۱۳ تا ۳۲ درجه سانتی گراد انجام دهید. پیوند لوله ای، رایج ترین روش پیوند درخت پسته در ایران است، که می توان آن را بهترین هم دانست. در صورتی که سری به مقاله بهترین پیوند پسته بزنید، می توانید با سایر هم رده های این پیوند و دلایل بهترین بودن آن آشنا شوید.

در این روش، پس از اینکه نهال پسته دو یا سه ساله شده و تنه اش نسبتاً قطوری پیدا کرد، در اواخر زمستان بهتر است تنه اصلی نهال را از ارتفاع ۴۰ تا ۶۰ سانتی متری قطع کنید.برای تهیه پیوندک، توصیه می شود حدود ۲ تا ۳ سانتی متر بالاتر از جوانه ها، شاخه را قطع کرده و سپس از ۲ سانتی متری زیر جوانه، پوست را دور ور قطع کنید و آن را از درخت جدا کنید. سپس با استفاده از انگشتانتان، پوست برش خورده را بچرخانید تا پوستی که حاوی جوانه است، کاملاً از چوب جدا شود.

پیوند با روش شکمی

پیوند شکمی یکی از انواع پیوند پسته است که در این روش، ابتدا در پوست پایه یک برش عمودی به طول ۲ تا ۲.5 سانتی متر ایجاد می شود. سپس در بالا و عمود بر این برش، یک برش افقی به اندازه یک سوم قطر ساقه ایجاد می شود تا به شکل حرف T انگلیسی در آید. برای گرفتن پیوندک، ابتدا برشی به طول ۱ تا ۱.5 سانتی متر زیر یکی از جوانه های گیاه مورد نظر زده می شود، سپس برشی شیبدار بالای جوانه ایجاد می شود تا جوانه همراه با پوست (و گاهی با لایه نازکی از چوب) برداشته شود. جوانه تهیه شده از بالا وارد شکاف ایجاد شده در پوست پایه می شود و به سمت پایین هدایت می شود تا جفت شود. سپس آن را با نخ پنبه ای یا نوار پلاستیکی ویژه بند می زنند. دقت کنید نوار نباید به اندازه ای محکم شود که به پوست رویی پایه پیوند ما آسیب بزند. ضمن آنکه هیچگاه روی جوانه نباید بسته شود.

در برخی از شرایط ممکن است شیره گیاهی پس از ایجاد شکاف از گیاه خارج شود و روی پیوندک را بپوشاند و مانع جوش خوردن پیوند شود. برای رفع این مشکل، از پیوند شکمی واژگون استفاده می شود. در این حالت باید از تکنیکی خاص استفاده کرد و شکاف افقی را در قسمت پایینی زد. به این صورت که حرف T ما معکوس شود. در این حالت شیره راحت به سمت پایین خارج خواهد شد و آسیبی پیوندک ما را تهدید نمی کند. در این حالت پیوندک از پایین وارد شکاف می شود.

با توجه به آنچه گفته شد، بهتر است که کار عمل سربرداری یا پیوند خواب را در اوایل فروردین ماه انجام دهید. این زمان، به عنوان بهترین زمان برای انجام پیوند زنی درختان پسته شناخته می شود. این زمان معمولاً با شروع فصل بهار و رویش دیم نباتات همزمان است. همچنین، بسته به زمان کاشت و اندازه نهال پسته، می توانید عمل پیوند زنی را در همان سال کاشت درخت یا بعداً انجام دهید. اما برای حفظ و افزایش موفقیت در پیوند زنی، توصیه می شود که زمان انجام این عمل با زمان کاشت نهال هماهنگ شود تا شرایط محیطی و فیزیولوژیکی مناسب برای رشد و پیوند خوب فراهم شود.

نوع پیوند اسکنه ای

روش پیوند اسکنه ای یکی از انواع پیوند پسته است که روی شاخه ها و برای پایه هایی با قطر 3 تا 10 سانتی متر استفاده می شود. در این روش، پیوندک در زمان استراحت گیاه از شاخه های یک ساله برداشته می شود. روش انجام کار در اینجا به این صورت است که ابتدا سر پایه را قطع کرده، در طول قطر سطح برش، یک شکاف عمودی به طول 5 سانتی متر ایجاد خواهد شد. بعد از آن پیوندک هایی که ته آنها به شکل مورب از دو طرف بریده شده، در دو طرف آن قرار می گیرد. این کار به صورتی انجام خواهد شد که لایه های زاینده پیوندک و پایه ما بر روی هم قرار بگیرند. سپس محل پیوند و نوک پیوندک با استفاده از چسب پیوند پوشانده می شود.

پیوند اسکنه ای به طور گسترده تر در کشورهایی مانند آمریکا و استرالیا مورد استفاده قرار می گیرد. اما در برخی مناطق ایران نیز برای تجدید نوجوانی درختان پسته از این نوع پیوند استفاده می شود. برای اجرای این نوع پیوند درختان پسته، ابتدا باید پایه هایی سالم و تنه های نسبتاً قطور را انتخاب کرد. توصیه می شود که برای پیوند اسکنه ای از شاخه های یک ساله با طولی بین ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر استفاده کنید و سپس انتهای پایینی این پیوندک ها را به صورت مورب ببرید تا پوست به صورت تراشیده باقی بماند. این کار با هدف حفظ لایه زاینده از تأثیرات خارجی انجام می شود. سپس در مرحله بعد، شکاف را با استفاده از ابزاری مانند داس باز کرده و پیوندک را درون شکاف قرار دهید تا به طور مستقیم با پوست پایه مماس شود و سپس شکاف را ببندید.

عوامل موثر در گیرایی انواع پیوند پسته

در فرآیند جوش خوردن پیوندک به پایه بافتی به نام بافت پینه ای یا همان کالوس بین لایه زاینده پیوندک و همینطور پایه ایجاد خواهد شد. این بافت جدید که پس از انجام پیوند تشکیل می شود، آوندها و بافت چوبی جدیدی را تولید می کند و ارتباط محکمی بین پایه و پیوندک برقرار می کند. بنابراین، یکی از کارهای اساسی و حیاتی در فرآیند پیوند، این است که لایه های زاینده پایه و پیوندک روی هم قرار گیرند تا باعث ایجاد بافت های پینه ای شود که اتصال دائمی را فراهم کنند.

علل مختلفی وجود دارند که برای انجام این عملیات لازم است به آنها توجه شود. مهمترین موارد برای بالا بردن گیرایی در انواع پیوند پسته از این قرارند:

• هماهنگی پایه و پیوندک: در فرآیند پیوند زدن، قرابت بین پایه و پیوندک بسیار حیاتی است. هرچه این قرابت بیشتر باشد، احتمال موفقیت و رشد اولیه پیوندک افزایش می یابد. به عبارت دیگر، هم سازی و هماهنگی بین پایه و پیوندک مهم است. زیرا قرابت کمتر می تواند منجر به ناسازگاری، کاهش رشد، و حتی شکستگی شاخه پیوندی شود.
• انجام درست عملیات پیوند: عواملی مانند مهارت در پیوند زدن، ایجاد برش همگون و برقراری تماس کامل بین لایه های زاینده پایه و پیوندک، زدن چسب فوراً پس از پیوند، و انجام پیوند زدن در شرایط مساعد و عدم آلودگی به بیماری ها و آفات از دیگر عواملی هستند که بر موفقیت و جوش خوردن پایه و پیوندک تأثیرگذارند.
• شرایط محیطی مناسب: عوامل محیطی مانند دما و رطوبت نقش بسزایی در فرآیند پیوند زدن دارند. دمای مناسب برای فعالیت سلول ها بین ۱۳ تا ۳۲ درجه سانتی گراد است. همچنین، رطوبت بالا برای جوش خوردن پیوند ضروری است. زیرا بافت های پینه ای در شرایط خشک ممکن است خشک شده و جوش خوردن اتفاق نیفتد. بنابراین، برای حفظ رطوبت، پیوند باید با چسب پیوند یا نخ پوشانده شود.
• مرحله رشد گیاه: موفقیت پیوند زدن نیز به حالت رشد گیاه وابسته است. بهترین زمان برای انجام پیوند زدن، زمانی است که گیاه به فعالیت سلولی فراوان دچار شده و لایه های زاینده پایه و پیوندک به راحتی جوش می خورند. این زمان معمولاً در فصل بهار و هنگامی که هوا گرم شده است، است. اگر شیره گیاهی یا شیرابه گیاهی بیش از حد بیرون بزند، فرآیند جوش خوردن با مشکل روبرو می شود.

دلایل جوش نخوردن انواع پیوند پسته

یکی از دلایل عدم جوش خوردن انواع پیوند پسته وجود فاصله بین پیوندک و پایه به دلیل عدم محکم نبستن پیوندک یا وجود شیره درخت میان سطح تماس پیوندک و آوند پایه است. اگر عامل ایجاد این شرایط شیره نباتی باشد، باید زمان آبیاری نهال و تعداد پیوندها به تناسب قدرت درخت مورد نظر بررسی شود. تجربه نشان داده است که نهال های پسته که 7 تا 15 روز قبل از پیوند آبیاری شده اند، حتی با این فاصله زمانی در آبیاری، مقداری شیره نباتی در اطراف پیوندک های آنها مشاهده شده است. اما به دلیل کم بودن شدت آن در ایجاد و تشکیل لایه زاینده، موانعی ایجاد نکرده است.

برای جلوگیری از این پدیده، لازم است فاصله زمانی بین آخرین آبیاری قبل از پیوند را افزایش داد. همچنین، در زمان ایجاد شکاف در پوسته آوند نهال پسته، باید دقت شود که تیغه چاقوی پیوند زنی مایل روی آوند قرار گیرد تا از ایجاد خط بر روی آوند چوب جلوگیری شود. این موضوع برای تمامی انواع پیوند پسته صادق است. همچنین، گرمی هوا و تبخیر رطوبت ذخیره شده در جوانه پیوندک نیز از جمله عواملی هستند که مانع از جوش خوردن پیوند می شوند.

ساخت سلول های ترمیمی یا همان پارانشیم برای هر نهالی می تواند تفاوت داشته باشد. عوامل مختلفی مانند منطقه ای نهال قرار دارد، دمای هوا و میزان رطوبت و البته قدرت نهال هایی که داریم روی این موضوع تاثیر گذارند. پارانشیم ها در التیام زخم ها، ترمیم اندام ها و جوش خوردن پیوندها شرکت دارند و اکثر فعالیت های متابولیکی گیاه توسط سلول های پارانشیمی انجام می شود. بیشترین ساخت و ساز این نوع سلول ها معمولا در خرداد و مرداد ماه است که با جوش خوردن پیوند در این ماه ها رابطه مستقیم دارد. البته باید گفت که رسیده بودن پیوندک و ذخیره غذایی ای که دارد هم در موفقیت این پیوند می تواند موثر باشد.

نتیجه گیری

در مقاله حاضر، به بررسی انواع پیوند پسته پرداخته شد که شامل پیوند شاخه، پیوند لوله ای، و پیوند اسکنه ای می شود. این روش ها با توجه به قطر پایه و پیوندک، شرایط محیطی و مراحل رشد گیاه، برای تقویت و رشد سالم درختان پسته استفاده می شوند. در هر روش، مواردی از جمله تهیه پایه و پیوندک، ایجاد شکاف در پوسته آوند، و انتخاب زمان مناسب برای انجام پیوند اهمیت دارند.

برای جلوگیری از عدم جوش خوردن پیوندها، عواملی مانند قرابت بین پایه و پیوندک، شرایط محیطی از جمله دما و رطوبت، مرحله رشد گیاه و دقت در ایجاد شکاف در پوسته آوند نهال پسته باید مد نظر قرار گیرند. همچنین، مهارت در اجرای عملیات پیوند زنی، استفاده از مواد مناسب برای بسته بندی پیوندها و آمادگی پیوندک ها از لحاظ ذخیره سازی غذایی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. این مقاله می تواند به کشاورزان و کارشناسان باغبانی کمک کند تا با استفاده از روش های مناسب، درختان پسته خود را بهبود دهند و عملکرد بهتری را به دست آورند.